Çocuk psikanalisti Fransuaza Dalto, çocuğun anne-babanın mülkiyeti olmadığını ve isteklerinin, fikirlerinin dikkat çektiğini bildirir. Onun için, insan her şeyden önce, konuşan bir yaratıktır, bir bebek olsa bile. Anne sütüne olan ihtiyac kibi konuşmayla dolu olmaya çalışıyor. Dünyayı görme, dokunma, koku, tat alma ile algılıyor, ama sadece kendisine yöneltilen kelime, çocuğa insan ırkının bir parçası olma hissini veriyor.
Azerbaycan çocuk edebiyatı bugüne gibi farklı gelişme aşaması geçmiştir.Azerbaycan çocuk edebiyatının kökeni efsanevi tefekkürümüzden, masallar ve efsanelerimizden eski epos kaynaklarından başlanır. Nizami’nin oğlu Muhammed’e, Fuzuli’nin oğlu Feziye, Seyid Ezimin oğlu Cefere yazdıkları öğütler çocuk edebiyatımızın klasik örnekleridir. Artık birkaç onilliklerdir ki, Azerbaycan gençliği XX yüzyılın klasiklerini M.E.Sabir’in, A.Şaikin, A.Sehhetin diller ezberi olan şiir ve hikayeleri ile milli ruhda terbiye alır. Görkemli eğitimci, şair S.E.Şirvaniden başlamış bağımsızlık yıllarımız dahil çocuklar için güzel eserler yazan kalem sahiblerimiz yorulmadan çalışmış, yeni yeni eserler erseye getirmişlerdir.
Azerbycanın hem Kuzeyinde hem de Güneyinde tarihin çeşitli aşamalarında halkın yarattığı manevi serveti hiçbir istisnaya yol vermeden bütün halde araştırıp ortaya çıkarmak, tebliğ edip geniş okuyucu kitlesinin besin kaynağına çevirmek yazarları, aydınları düşündüren esas meselelerdendir. Not edelim ki, Güney Azerbaycan’da ve İran’da çocuk edebiyatının temelini Semed Behrengi Merziye Üskülü Dalga ile birlikde atıb.
Bugün çocuk edebiyatının Güneyde davamçıları yeterincedir.Bu alanda yazılan eserler de çok ümidvericidir.Ramin Cahangirzade, Hüsrev Barışan, Melihe Ezizpur, Murtaza Mecidfer, Leyla Kehalı ve başka ismini çeke bilmediğim genç yazarların çocuk kalbine yol bulan eserleri çoktur.
Ramin Jahangirzade 1978 yılında Güney Azerbaycan’ın Mughan bölgesinde doğdu. Ülkesinde ilk ve orta okuldan mezun olduktan sonra Tebriz’de yüksek öğretim gördü. Bu güne kadar Ramin Cahangirzadenin sırf çocuklar için yazdığı “Yıldız”, I ve II (2004-2008), “Gözleri gül Açıbdı” (2007), “Biraz derine gidiyorum” (2008), “Ay suda” (2011), “Nar “(2013),” Dört mevsim”,” Sel kızı “,” Nazlı “,” Alfabe “,” Benekli ve Allı “,” Karınca “,” Sayılar “,” Boyalar “,” Çilek “,” Elay ve İlkay ” , (3 cilt), “Sokak”, “Tiraktur bastı gaza”, (2014), III ciltlik “Sendikalar” ve “Aileler” ve “Hayvanlar” (2014), adlı şiir topluları işıqüzü görüp. “Biraz derine iniyorum” isimli nesir koleksiyonunu 2008 yılında yayınlandı. Bakü’de (2011) “Taşlar” adlı bir şiir kitabı da yayınlandı. Şu anda Ardabil şehrinde yaşıyor.
Ramin Cahangirzade şair olmakla beraber, hem de ressamdır.Kitab halinde bıraktığı eserlerin içeriğe uygun resimlerin müellifi de kendisi olur. O ayrıca, şiir ve sanatçı olarak çocuklarda yaratıcı hafızayı güçlendirmeye ve metinle çizim yapmanın uyumunu yaratmaya hizmet eder. Bu da inkar edilemez bir gerçektir ki, kitaptan alınan izlenim ne kadar güçlü, etkili olursa, çocuk hafızasında, şiirsel ve estetik duyumun hayatı derki de bir o kadar rol oynar.
Onun kitapları bir birinden renkli ve bakımlı resimlerle süslenmişdir ve çocukları sevindiriyor.
Adi kişinin göremeyeceği bir doğal manzara görüntüsünü ustaca şiirsel açıklayıcı tasvire çevirmeyi başaran şair ve sanatçı, beceri ve portre kullanarak özgün çocuk şiirini yaratabilmiştir. Büyük Rus eleştirmen V.Q.Belinski sanki bu sözleri R. Cahangirzade için yazdı: “Çocuk sonuçlar, kanıtlar ve mantıksal tutarlılık gerektirir. Sembollere, renklere ve seslere ihtiyacı var”.
Kendi olağanüstü kaderleri hakkındaki düşünceler, çok sayıda ünlü cocuk yazarı Andersen’in kahramanlarının karakterini belirledi. Masalları ve öyküleri son derece öğretici olmasına rağmen, Andersen herhangi misyon moralizatorluğunu taahhüt etmdi. Okuyucusunda değişmeyen bir yaşam sevgisi, kötülükle ilgili bilgelik, mutluluğun anahtarı olan zihnin uyumlu durumunu şekillendirdi.
Ramin Cahangirzade de çocukların karakter ve psikolojisine, anlam düzeyine daha derinden vâkıf olduğuna göre yaratıcılık düzleminde söz örgüsünden başarılı kullanım edir.Şair dil tatlılığı, şiirsel effektlerle kurulan orijinal süjetler yarataraq tarif ettiği inandırıcı ehvalatlarla küçük okuyucuları ele alıyor.
İnsan kavramı saymayı öğrendiği eski zamanlardan kaynaklanır: “üç ağaç, yedi koyun, iki balık”. İlk başta parmaklarla saydılar. Daha sonra, parmak yerine çubukları kullanmaya başladık. Ramin Cahangirzade ”Sayılar” kitabında sayılarla bağlı eglenceli fikirler söyliyor,cocukların zihnine oyulmuş olsun diye başarı ile şiir biçimine salır. Örneyi,bir sayı için yazıyor://Birin yoldaşı olmaz,//Hemişe o tek olar//.İki sayı ile ilgili şiir parçası ise lap bulmaca kibidir:
Ne sıfır, ne de birdir,
Birle üçün arası
Dörtü aradan bölsen
Onun yarı parası
Müellif eserinde cocuklarda matematige ilgiyi artırmak istiyor, bu konuda bilimini yoklamağa sesleyir.Üç sayı haqda yazıyorki:
Ne bir,ne de ikidir,
Birle ikinin cemi
Dörtden birini çıksan
Tapılar onun cemi
Üçden dörte keçerken şair yazıyor ki, //Dört ayaqlı yeridik,// Qalmadı üçden bir iz // Dört nala çapdıq getdik//…
Daha sonra sıra yediye gelince tanrı bizleri yeddi güne yaratdı,günlerimizin sayısı da yedi oldu,yazıyor şair.
Böylece sayıların keyfli anlatımı 10 sayısına kadar devam eder.
- Cahangirzadenin uşaq şiirleri semimiliyi, dilinin şirinliyi, revanlığı ve orijinal üslubu ile dikkati çekir. “Dört Mevsim” kitabında her mevsimin özelliklerini anlamlı bir dille kaleme alır. Bohçasını alıp giden yazdan sonra gelen sonbaharı lirik ve renkli boyalarla anlatıyor.O sonbaharı ki, hazelden kendisine don dikip uzun süpürgesile dalları çırpıyor, fışıldayan sesiyle yaprakları tökürdü.Gah parmağını haçalayıb yapraklardan elbise dokuyor, gah da eline kaman alıp bakçalarda okuyordu:
Bakmayın ki, solğunum,
Ben de güzel bir kızım
Hamıdan ben dolğunum
Şarkı söylemek için geldim
Benim neğmem kızarır,
Sararıp yere düşer
Benim neğmem bozarır
Kararıp yere düşer
Daha sonra, ağaçlar beyaz bir battaniyeye bürünüp uyumaya başlar. Quşlarsa uçup gider. Kış baba ağaçları tumarlayıb lay lay deyer:
Ağaçlarla konuştu
Kış baba yola düştü
Düştü gölün içine
Kurbağalar üşüdü
Gölün üzünde durup
Kış baba fış çalıyordu,
Dondururdu her neyi
Sesin göle düşürüyordu
Henüz akma! Dur!
Yat! Diyordu o göle
Ben gittiğimde durarsın
Yarın çıkarsın dışarı
Kıştan sonra gelen,çiçekli elbise giyip yeşil arabaya oturan baharı yol üstündeki ağaçlar alkışlar,quşlarsa çepik çalıp, -erit karı, diyorlar .Baharsa cevabında diyor ki:
Şimdi gökte fırlanıb,
Yere ışık seperem
Isı düşer canımdan
Kar üstüne sererem
Kar erir toprağa
Topraktan biter çiçek
Çiçekler baş kaldırıb
Olurlar leçek-leçek
Bahardan sonra gelen, kucak-kucak pay getiren yaz ise dalları barlandırdı, her yere nurunu yaydı:
Düştü deniz boyuncaq,
Üzdü suda doyuncaq
Balıklar qızışdılar,
Dalgalardan aştılar
Gümüş elbise giyib
Yaza selam dediler
Onun şiirleri kiçik yaşlı okucunu ister-istemez düşündürür. Bu bakımdan “,” Benekli ve Allı “,” Karınca, ” Boyalar “,” Çilek “,” Elay ve İlkay “şiirleri çok etkileyicidir.
Alfabe – yazı tarihinin son olgusudur. Alfabeni yeni ögrenen çocukların bağımsız olarak okunması için basit, didaktik ve eğitici edebi örneklere büyük ihtiyaç vardır. Bele kitapların dili yalın, açık ve obrazlı olmalıdır. Böylece çocuk, dilimizin inceliklerini, öykü, şiirden sonra ilk okuduğu, duyduğu, tatlılığını hissettiği, o dilin müzikalitesini ve inceliklerini öğrenmeye başlar. R. Cahangirzade çocukların kalbine giden yolu kolayca bulur. Alfabeye gelince, renkli “Alfabe” kitabını hazırlar ve kitabı cocuklara sunar.
- Cahangirzadenin şiirlerinin mövzu dairesi olduqca rengarengdir ve şiirleri kövrek şair duyğularının son neticesi kimi görünür. Onun küçük bir hacimde – genellikle sadece bir dörtlükde cocuklara maksimum bilgive mesaj vere bilir.
Bu şiirlerdeki sözler son derece spesifik, basit, cümleler kısa ve doğrudur,çünkü bu ayetleri dinlemekle, çocuk konuşmayı öğrenir. Aynı zamanda, şiir, küçük okuyucuyu, tanımlanan nesnenin özelliklerini belirten canlı bir görüntü verir.
Bu nedenle, ilk bakışta, son derece basit görünen şiirlerin yazılması, yazarın neredeyse ustaca sahiplenilmesini gerektirir, böylece küçükler için şiirler bütün bu zor görevleri çözebilir. Çok erken yaşta bir kişi tarafından duyulan en iyi çocuk şiirlerinin, çoğu zaman bir yaşam boyu anılarında kalması ve çocuklarına yönelik sözün sanatı ile iletişim kurmanın ilk deneyimi haline gelmesi tesadüf değildir.
Lirizm ile ısınan, doğru, obrazlı, duygusal, edebi dil, çocukların algısının özellikleri ile en tutarlı olanıdır.
