Sevgili okurlarım.Bu ilk yazımla birlikte bayramınızı da kutluyorum.
Sözün Arapça aslı “El-‘adlü esâsü’l-mülk”tür
Türkçede ‘mülk’ kelimesi “Mahkeme kadıya mülk değil” deyiminde olduğu gibi genellikle taşınmaz (gayrimenkul) anlamında kullanılır.
Oysa Arapçada devlet, düzen, ülke, egemenlik, iktidar, saltanat anlamlarına da gelir.
Dolayısıyla “Adalet mülkün temelidir” sözüyle kastedilen şey şudur: “Devletin veya düzenin esası adalettir.”
“Adalet mülkün esasıdır” sözü, Hz. Ömer’indir ve bir devletin zulümle ayakta kalamayacağı, ‘ilelebet payidar olması’nın sırrının adalet esası üzerine kurulması olduğu fikrini ifade eder.
Sadece İslam tarihinde değil, dünya tarihinde de Hz. Ömer çapında adaletiyle öne çıkmış bir devlet başkanı bulmak kolay değildir. O, insanlık tarihinin adalet tahtını en iyi taçlandıranlardan biridir.
Hayatından pek çok örnek verilebilir ama şu çarpıcı sözü yeterlidir adalet anlayışının hangi noktalara ulaştığını göstermek için:
“Devlet malını “yetim malı” konumuna koydum. İhtiyacı olmayan yetim malına tenezzül etmesin. Muhtaç olansa meşru surette, ihtiyaç ve emeğine uygun olarak yararlansın.”
Adalet sözlükte: zulüm etmemek, hak sahibine hakkını vermek ve haksızları terbiye etmek gibi manalara gelmektedir
Genellikle düzen, denge, denklik, eşitlik, gerçeğe uygun hükmetme, doğru yola iletme,dürüstlük, tarafsızlık gibi anlamlarda kullanılan “adalet”, yaradılışta da insanın fizyonomik yapısı ve kainattaki uyumu, ahengi ve estetik görünüşü ifade etmektedir.
Zulüm kavramı ise:bir hakkın kaybolması, çiğnenmesi ya da yok edilmesidir.
Zulüm ile adalet kavramı tam bir tezat içindedir. Adalet varsa zulüm yoktur, zulüm varsa adalet yoktur. Adalet ile zulüm kavramları bir arada bulunamazlar.
Adalet kavramı adalet-i mahza (katıksız/gerçek adalet) ve adalet-i izafiye (göreceli adalet) şeklinde iki cihetiyle tarif edilmektedir.
Katıksız/gerçek adalet, tam ve hakikî olan adalettir ki “Bir bireyin hakkını, bütün insanlar için de olsa, feda etmeyen adalet” manasına gelmektedir.
Katıksız/gerçek adalet hiç kimsenin en küçük hakkının bile çiğnenmemesine azamî dikkatle hüküm verilen bir adalet şeklidir.
Göreceli adalette ise, ekseriyetin yararı, selâmeti için bireyi feda edebilen bir adalet tarzı söz konusudur.
Buna göre göreceli adalet yaklaşımında, değişen şartlara göre farklılık gösteren bir adalet tecelli etmektedir.
Yani bu adalet stilinde ‘daha büyük bir zararı engellemek için daha küçük bir zarara razı olunabilir. Toplumun selâmeti söz konusuysa, ferdin hakkı feda edilebilir’ anlayışı hakimdir.
Ancak, katıksız/gerçek adalet sağlanabiliyorsa, göreceli adalet uygulanmamalıdır.
Adalet hakikati, yeryüzünde beşerî hayatın kaidelerini geliştirerek toplumun denge, düzen ve ahengini oluşturması özelliğiyle de sosyal hayatı güzelleştiren bir yapının olmasını gerektirir.
Adalet aslında ahlaki bir kavramdır. Ahlak “kişisel iyi”, adalet ise “toplumsal iyi” dir. Adalet de hukukun idesi ve idealidir.
Nasıl ki hava olmadan dünyada yaşamak, nefes almak mümkün değilse; adalet olmadan da yaşamak, dünyada bir nizam kurmak mümkün olmamaktadır.
Sosyal hayatta adalet, fiziki hayattaki hava kadar önemlidir. Çünkü adaletsiz bir hayat hayal bile edilemez.