‘Ahirete Göç eden ünlü dostlar ile anılarım’ kitabıma, ne yazık kı Süleyman Demirel de eklendi.
Başlangıçta siyasi görüşlerimiz bağdaşmazdı rahmetli ile…
Ben bir CHP’li olarak, O ise Ragıp Gümüşpala’dan devraldığı Adalet Partisi Başkanı olarak ayrı siyasi görüşlere sahiptik.
Bu nedenle gençlik yıllarımda en azından sempati duymazdım rahmetliye.
1984 yılında, geri dönüş yaptığım Mersin’de, Belediye Başkanlığı için bağımsız aday olma kararı almıştım. Bir gazeteyi ziyaretim sırasında, gazete sahibi dostum, ‘Gel seni Doğru Yol Partisi (DYP) adayı yapalım’ demişti.
Ben bu teklife sıcak bakmamıştım. ‘Ben CHP kökenliyim, olmaz’ demiştim. O ise, ‘Bal gibi olur. Sen bir Mersinlisin. Mersinliler’e hizmet edeceksin. Avrupa deneyimin var. Bu seçimde parti etiketi değil, kişi etiketi önemli’ demişti.
Bu teklif daha sonra aklıma yatmıştı ama, aday adayı olarak 10 rakibim vardı. ‘Ben bu yarışa girmem’ dediğim gazete sahibi dostum, aynı anda Ankara’yı aradı. Birileriyle görüştü. Sonra da bana, ‘Sen merak etme, senin adaylığını Süleyman beye onaylatacağım.’ demişti.
Bu durumda DYP aday adaylığını kabul etmiştim. Sonunda da tek aday ben oldum.
Rahmetli Demirel, her gün ülkenin çeşitli kentlerini telefonla arar ve kendisi ile görüşmek için toplanan kişilerle tek tek görüşürdü. Bir cumartesi günü sıra Mersin’e gelmişti. Telefon saatini beklemek için ben de toplantı yerine gitmiştim.
Konuştuğu kimselerin adını tek tek söylerdi Demirel. Kentin sorunlarını da bilirdi. Çiftçinin mahsulünün rekoltesini ve fiyatını da bilirdi. Konuştuğu kişilere, falana da selam söyle demeyi ihmal etmezdi. Her gün onlarca kente telefon edip sorunları dinleme meziyeti Demirel için olağan bir işti.
O gün ben de iki kelime konuşmuştum Demirel ile. Bana ‘Hayırlı olsun’ demesi ile aday adaylığından adaylığa geçmiş olduğumu sezinledim.
Seçim kampanyalarımda, Hollanda’daki belediyecilikten kesitler sunmuştum.
Sosyal Yardım Fonu projemi, rahmetli Turgut Özal ‘Fak-Fuk-Fon’ olarak benden almıştı.
Sonuç malumdu. Özal’ın adayları 67 ilin 64’dünü kazanmıştı.
Seçimlerden sonra Hollanda’ya yeniden dönüş kararı almıştım. Hollanda’ya döndüğüm zaman, Demirel’in posta adres listesine ben de eklenmiştim. Sık sık tebrik kartı ve mektup gönderirdi rahmetli.
Genel seçimler yaklaştığı zaman bana bir mektup geldi. ‘Genel seçimler için DYP’den Mersin adayısınız ve birinci sıradasınız’ diye yazmıştı.
Bu teklife yanıt vermek çok zor oldu. Ama daha sonra zor da olsa yazdım: ‘Bir Hollandalı ile evliyim. İki çocuğum var. Mersin’de iki yıl kaldık. Çocuklar çok güzel Türkçe öğrendiler. Hollanda’ya yeniden yerleştik. Bu durumda Ankara’ya yeni bir göç benim için çok zor olacak. Bu nedenle beni bağışlayınız.’
Rahmetli daha sonra bana yanıt vermedi.
Belli ki mektubumdan hoşnut olmamıştı.
Sonra bir daha temasımız olmadı.
Ama eminim ki, bu dünyadan göç ederken bana kırgın gitmemiştir.
Allah rahmet eylesin. Hepimizin başı sağolsun.
*****
MERHUM İÇİN MÜTHİŞ BİR YORUM:
DEMİREL’E VEDA EDERKEN
Bazı devlet adamları için kendi kader çizgileriyle ülkelerinin kader çizgisi birbirinden ayrı düşünülemez. Bu siyasetçilerin şahsi serüvenleri büyük ölçüde ülkenin tarih içindeki yolculuğuyla iç içe girer, birbirini etkiler, yönlendirir.
Dün kaybettiğimiz Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in serüveni bundan tam 91 yıl önce Isparta’nın elektriği olmayan, gaz lambası ile aydınlatılan bir köy evinde başlamıştı. Bu serüven, onu İstanbul Teknik Üniversitesi’nden yüksek mühendis olarak mezuniyetine, oradan bürokrasiye, Başbakanlığa ve ardından ülkenin en üst makamı Cumhurbaşkanlığına kadar taşıdı.
Demirel, geçen yıl İslamköy’de kendi adını taşıyan Demokrasi ve Kalkınma Müzesi’nin açılışında yaptığı konuşmada, geldiği noktayı Atatürk’e ve Cumhuriyet’e borçlu olduğunu söylemişti. Onun yaşam öyküsü, Cumhuriyet’in, mütevazı sosyal dokuların içinden gelen insanların önünü açıp, onları yukarıya taşıyarak, ülkenin beşeri sermayesini seferber etmekte gösterdiği başarının da öyküsüdür.
*****
Demirel’in yaşam çizgisi, özellikle siyasete girdikten sonra Türkiye’nin yakın tarihinin iniş çıkışlı güzergâhında seçim zaferleri, yenilgileri, askeri darbeler, tutukluluk günleri, yasaklar ve iktidar mücadeleleriyle yoğrulup şekillenmiştir.
Özellikle 1970’li yıllarda 1980 askeri müdahalesine giden süreçte Türkiye’nin üzerine çöken talihsiz kutuplaşma ve cepheleşme döneminde yaşanan büyük savrulmanın başat aktörlerinden biri olmuştur Demirel.
Gelgelelim bu savrulma, özellikle 1990’lı yılların başından itibaren yerini önemli bir evrime bırakmıştır. 1991’de kurulan DYP-SHP koalisyonu, sergilediği örnek uyum ve uzlaşı kültürüyle demokrasimiz için önemli bir olgunluk sınavı olmuştur. Bu koalisyon, Türkiye’de merkez sağ ile merkez solun pekâlâ el sıkışıp ülkeyi birlikte yönetebileceklerini göstermesi bakımından tarihi bir uzlaşıyı simgelemiştir.
*****
DEMİREL’in bundan sonra 1993’te başlayan Cumhurbaşkanlığı dönemi bu uzlaşı ikliminin devamı olarak görülebilir. Bu dönemde özellikle 28 Şubat’ta demokratik rejimin bir kazaya uğramasını önlemekte Demirel’in oynadığı rol muhtemelen ileride daha iyi anlaşılacaktır.
Toplumun geçmişte kendisine mesafeli duran, eleştirel bakan kesimlerinin önemli bir bölümünün sempatisini, güvenini kazanabilmiş olması, belli bir konsensusu temsil etmesi Demirel’in Cumhurbaşkanlığı döneminin önemli bir artısıdır.
Geriye bıraktığı mirasın çok değerli bir yönü, şahsında buluşturduğu değerlerin birlikteliğinde yatıyor. O, bu toprakların insanıydı, Anadolu’nun bağrından çıkan mütedeyyin, muhafazakâr anlayışın temsilcisiydi. Bu yönüyle Anadolu’yu, geleneği temsil ediyordu ama aynı zamanda bu çizginin Cumhuriyet değerleriyle, modern dünyanın gerekleriyle çatışmadığını şahsında etkileyici bir şekilde kanıtlıyordu.
*****
Ve bu mirasta onun demokrasi anlayışı da önemli bir yer tutuyor. Demirel, çoğulculuğu ve açık toplum idealini içselleştirmiş, eleştiriye, farklı görüşlere gösterdiği tahammül ile ifade özgürlüğünü yücelten bir kimlikle karşımıza çıkıyor. Renkli kişiliğiyle, kendisini hicveden karikatüristlerin de yakın dostuydu.
Hatalarına gelince…
Yaşamının büyük bir bölümü ülkenin geçirdiği çalkantıların içinde seyreden bir siyasetçi olarak Demirel’in eleştiriyi hak eden pek çok kararı, icraatı, söylemi bulunabilir, bunların uzun bir listesi çıkarılabilir. Muhtemelen bu yönleri bundan sonra da tartışılmaya devam edecektir.
Son tahlilde insanlar günahları ve sevaplarıyla, artıları ve eksileriyle birlikte değerlendiriliyor. Tarihe mal olmuş her büyük devlet adamı gibi onun hakkındaki en doğru hükmü de kuşkusuz tarih verecek. Bugün söyleyebileceğimiz, Cumhuriyet’in yetiştirdiği en önemli devlet adamlarından birini kaybetmiş olduğumuzdur.
Süleyman Demirel’in yeni mekânında Büyük Türkiye’yi düşlemeye devam edeceğinden şüphemiz yok.
*****
BU DA BİR BAŞKA YORUM
Bak kardeşim… Genç çocuk… Yakın tarihi 15 yıldan öteye geçmeyen kardeşim… Bil ki gerçek manada büyük bir Türk büyüğünü kaybettik…
Süleyman Demirel ismini yaz hafızanın bir tarafına…
Benim gençliğim o insanla mücadeleyle geçti…
Geç anladım onun değerini…Çok geç…
Ama bil ki iyi anladım…
Kaybettiğimiz insan, bu ülkenin en yoksul köylerinden birinde, köyünden de yoksul bir ailenin çocuğu olarak doğdu…
Bu ülkenin Başbakanı oldu…Cumhurbaşkanı oldu…
Otuz beş yıldan çok bu ülkenin siyasetindeydi…
Hapisler yattı…
Ne mazlum edebiyatı yaptı, ne de bu edebiyatın üzerine bir zulüm anıtı dikmeye kalktı.
Ne üç buçuk aylık bir hapsin çile rantiyesi oldu,
Ne de o rantın derebeyi…
İktidar oldu, muktedirliğe soyunmadı
Kibir desen, hiç terk etmediği Güniz Sokak’a hiç uğramadı.
Siyaseten Güniz Sokak’ta doğdu, orada yaşadı, 3 katlı mülküne tek göz oda eklemedi
Bu dünyadan bir “Çoban Sülü” geçti
Cumhuriyet çocuğu olarak Anadolu’nun bir köyünde, tek göz evde doğdu
Onu Cumhuriyet okuttu, o da hep Cumhuriyetine dua etti.
“Çoban Sülü” olarak doğdu, Türkiye Cumhuriyeti’nin dokuzuncu Cumhurbaşkanı olarak öldü.
Bu parantezin içine sığan ve taşan şey ise 1923’te kurulan Cumhuriyettir arkadaş…
Hani “İki ayyaş” diye aşağılanmaya kalkılan o iki aziz insan ve arkadaşlarının cesareti, vizyonu, fedakarlıkları ile kurulan ve bu ülkenin insanlarını Isparta’nın köyünden, İstanbul’un Kasımpaşası’ndan, Malatya’nın, Kayseri’nin yoksul mahallelerinden alıp ta, devletin başına getiren rejimin adıdır o…
Kendini “Soylu” sanan insanların değerini de vermiştir, tıynetsizliğini de göstermiştir.
Soy ağacında yoksulluk yazan insanlardan demokrasi soylularını da işte, bazılarının 10 yıldır yok etmeye, tarihten silmeye çalıştığı Cumhuriyet bağışlamıştır bu ülkeye…
Genç adam…Genç kızımız…Çocuğumuz…
İyi tanıyın bu insanları…
İnsanlar nankör olabilir…
Ama nesiller o nankörlüğün hamalı olamaz…
Adı Süleyman Demirel’dir…
İslamköy’de doğmuştur…Ramazan’ın arifesinde bize veda etmiş, Nazmiye Hanım’ın yanına gitmiştir…
Meşakkatli bir Türkiye tarihidir geride bıraktığı…
Devlet adamlarına, sonu “M” harfiyle biten hitapları sevmem.
Ama hayatta bir jokerim varsa, onu da bu büyük Türk devlet adamı için kullanmak isterim.
Güle güle Sayın Cumhurbaşkanım…
Bize öylesine güzel bir hayat hikayesi, ondan güzel bir hoşgörü mirası bıraktınız ki…
Vicdanı olanlarımıza, içinde hala insanlığı kalanlarımıza, nesiller boyu yeter…
* İlhan Karaçay
