Çinko eksikliğine bağlı saç dökülmesi olabilmektedir ve bu durum özellikle kadınlarda önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkabilmektedir.
ÇİNKO EKSİKLİĞİ
Çinko insan için iz elementlerdendir.
Çinko eksikliği durumunda insanda birçok belirti ve hastalık ortaya çıkar.
Çocuklarda çinko eksikliği olduğunda vücut gelişim geriliği ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi bozulur ve bu durum hastalıklara zemin hazırlar. Çünkü bu eksikliği gösteren insanlarda interlökin-2 eksikliği saptanmıştır. Erkeklerde ilaveten testis fonksiyonu bozulur, çocuklarda başlayan yetmezlikte hipogonadizm, yani kısırlık ortaya çıkar, impotans görülür. Kadınlarda ise çinko eksikliğinde saç seyrelmesi ve dökülmesi dikkat çeker.
Çinko eksikliği olduğunda buna paralel gelişen demir eksikliği nedeniyle insanda anemi (kansızlık) oluşur.
Çinko eksikliği belirlenen bireylerde oksidatif stres artmaktadır. Oksidatif stres olanlarda saptanan patolojiler;
- Ateroskleroz ve damar çeper bozulmaları
- Mutasyon artışı ve kanser gelişimi
- Sinir sisteminde nörodejenerasyonu ortaya çıkar. Bu durum sinir sisteminde iletiyi aksatır.
- Bağışıklık sisteminde bozulma (infeksiyon artışı, fırsatçı infeksiyon görülmesi, sık grip olma)
- Yaşlanma süreci hızlanır (erken yaşlanma)
Çinko eksikliği genelde yetersiz beslenme durumunda gelişir. Baharat tüketiminin yetersiz kaldığı beslenme rejimlerinde ÇİNKO EKSİKLĞİ ortaya çıkar. Kırmızı et tüketimi yetersiz olanlarda ve özellikle vejeteryanlarda çinko eksikliği görülür. Dünyada insanlarda çinko eksikliği %30 oranını bulur. Eksiklik olmaması için baharat dışında bakliyat yeme, sebzelerinin suyunu atmadan tüketme doğru bir yaklaşımdır. Aşırı çinko alımı ise demir ve bakır emilimini aksatır ve demir eksikliği anemisine yol açar.
Çinko eksikliğinin diğer nadir görülen sebepleri:
-Şeker hastalarında görülebilen emilim bozukluğu
-Kanser hastalarında beslenme yetersizliği ve emilim bozukluğu
-Karaciğer hastalığında depolama yetersizliği
-Orak hücre anemisinde aşırı kullanıma bağlı yetersizlik
Çinko eksikliğinde insanda ortaya çıkan belirtiler;
*İştah kaybı
*Halsizlik, gece körlüğü
*Çocuklarda büyüme geriliği, ergenliğe girmede gecikme
*Çocuklarda dersi kavrama gücünde azalma, mental bozukluk
*İshal
*Saç dökülmesi, kıl rengi değişikliği
*Soğuk el-ayak durumu
*Koklama ve tat almada bozulma
*Tırnaklarda beyaz leke görülmesi
*Cilt bozukluğu, yara iyileşmesinde gecikme, sık sivilce gelişimi.
SAÇ DÖKÜLMESİ
Saç dökülmesinin birçok nedeni vardır;
1-Hormonal bozukluk (özellikle tiroid hormonu bozukluğu; hem çokluğu hem de azlığı saç dökülmesine yol açar)
2-Kadınlarda erkeklik hormonu olan testosteronun fazla olması
3-Yumurtalık kisti (özellikle polikistik over sendromu)
4-Vitamin eksikliği (biotin başta gelir; çiğ yumurta içenlerde biotin emilimi bozulur, bunun için çiğ yumurta içilmesi önerilmez; Vitamin B-12 eksikliği; Folik asit eksikliği; D-Vitamini eksikliği)
5-Mineral eksikliği (çinko ve demir gibi)
6-Mevsimsel değişiklikler
7-Stres
BİOTİN EKSİKLİĞİ saç dökülmesinde önemlidir. Günlük ihtiyaç 35-60 mikrogramdır. Biotin eksikliğinde görülen patolojiler:
- Saç dökülmesi
- Seboreik dermatit (pullanan deri)
- Alopesi (tüm kafa derisinin saçsız kalması (dazlaklık)
- Cilt bozukluğu (değişik)
- Depresyon
- Halsizlik
- Hayal görme
- Bacaklara uyuşma ve karıncalanma
Tedavide uygun beslenme:
-Tam buğday tüketilmesi
-Yumurta sarısı tüketimi
-Karaciğer tüketimi
-Balık yemek
-Süt ve peynir yemek
-Kuzu eti tüketmek
ÇİNKO EKSİKLİĞİ saç dökülmesinde önemlidir. Günlük ihtiyaç günde 15 mg (miligram)’dır.
Çinko eksikliğinde beslenme rejimi;
-Arpa, kepekli ekmek, tam buğday ekmeği, tahıllar
-Süt, peynir
-Balık, karaciğer, kuzu eti, tavuk eti
-Patates, kuru fasulye, lahana, ay çekirdeği
-Ceviz, badem, baharat
DEMİR EKSİKLİĞİ saç dökülmesinde önemlidir. Demir eksikliği anemisi olanlara %70’i bulan oranda saç dökülmesi görülebilir.
Doğum kontrol hapları saçların incelmesine neden olur.
Menopoza giren kadınlarda saç dökülmesi görülebilir.
Özellikle kadınlarda ortaya çıkan saç dökülmelerinde hastaların cildiye uzmanına gitmeleri tavsiye olunur.
ÇİNKO EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ
Çinko eksikliği saptan kişiler mutlaka tedavi edilmelidir.
Çinko eksikliğinde beslenme rejimi (günde 15 mg yeterlidir):
- Deniz ürünleri, özellikle istiridye ve karides
- Peynir
- Sığır eti
- Çikolata (sütsüz)
- Kuru fasulye
- Yumurta
- Mısır
- Lahana
- Brokoli
- Baharat
Çinko tedavisinin eksperimental olarak yapıldığı bazı durumlar:
- Küçük çocuklarda akut ishallerde çinko tedavisi
- Wilson hastalığında (karaciğerde aşırı bakır birikimi ile seyreden herediter bir hastalık) çinko tedavisi
- Enteropatik akrodermatitte çinko tedavisi
- Orak hücreli anemide çinko tedavisi
- Romatizmal hastalıklar
- Erken yaşlanmada çinko tedavisi
- Soğuk algınlığında çinko tedavisi
- Gripte çinko tedavisi
Çinko tableti uygulaması:
Kilogram başına 1 mg şeklinde bir tedavi rejimi hasta için yeterli olur. Süt ve süt ürünleri ile birlikte alınmaz. Demir tedavisi ile eş zamanda verilmez, birbirinin emilimini bozar. C-Vitamini çinko emilimini hızlandırır. Çinko tableti tok olarak alınır.
Piyasada 50 mg çinko sulfat kapsülü var. Günde 3 tablete kadar alınabilir.
Ayrıca Berco Zinco-C adlı tablet vardır. Ferrazinc kapsül var. Ayrıca Grizinc kapsül ve şurup var.
Piyasada bulunan multivitaminlerin içinde çinko da bulunur, fakat yetersizlik durumunda bu multitablet yetmez.
Günde 150 mg’ı geçen dozlarda toksisite gelişebilir.
Sağlıklı günler dilerim.
Saygılarımla.
Prof. Dr. Mustafa ALTINBAŞ